1494: ACADEMIA ALDINA – l’Academia Aldina ła ze stà fondà inte’l 1494 da l’umanista e stanpador Aldo Manusio co’l fin de promóvar ła conosensa de ła cultura clàsega e traverso de ła stanpa de clàseghi greghi e łatini. Fursi ła gavéa sede in Canpo Manin, par serti invese ła jera so un pałaso in rio
ALDO MANUZIO – L’è stà Aldo Manusio (Basian, Łasio, 1449 – Venesia 1515) uno de i primi editori in senso moderno de Europa. El studia łatin Roma e grego a Ferara co Varin da Verona. Inte’l 1490 el se trasferise a Venesia par preservar łetaradura e fiłozofìa grego-łatina co ła stanpa, sfrutando i priviłeji fornìi
ŁA CARTIERA DE VAS – Da’l ’400 ła Repùblega Veneta ła vede nàsar aziende agrìgołe e atività produtive in teraferma, cofà łe cartiere, che łe gavéa un bon marcà: ła Serenìsima e i vari enti rełijozi i ghe ne doparava tanti par ła burocrasìa aministradiva, in pì Venesia ła se inviava a deventar capitałe europea
ŁA <<MARCIANA>> – Inte’l 1468, el cardinałe grego Besarion el ga desizo de donar ła só rancura granda de łibri, ospità inte’l Pałaso Dogałe soto ła cura de i Procuradori de San Marco. Par védar conpìo el projeto de na gran Biblioteca veneta, A se spetarà el Doze Andrea Griti che el ghe darà l’incargo
TORNADO – El tornado, o tronba de aria (o anca tórcoło, sion o bisineło), el ze un parigołozo fenòmano atmosfèrego che’l pol manifestarse anca in Veneto. De fati A se cata cazi resenti e pasadi de tornadi asè destrutivi. El stòrego Jacopo Filiasi el ne conta de do tùrbini che i gavéa colpìo ła łaguna
Setenbre 1768, el Stato Veneto l’aprova, par ła prima volta inte ła só storia, ła łeje che reconose el primado de’l setor agrìgoło inte l’economìa de ła Repùblega : ‘ła baze fondamentałe de’l prinsipado, come el vardar łe tècneghe adate a ła bona despozision de ła natura, donca l’agricoltura ben fata, ła ze ła pì
Piero Arduin (Cavrin Veroneze 18 łujo 1728 – Pàdoa 13 apriłe 1805), agrònomo, botànego e naturałista. Stòrego custode de l’orto botànego de Padoa, el ze stà el primo a’l mondo a aver na càtedra de Agricoltura a l’univarsità de Padoa. Intra de łe tasche che el ga vudo, A ghe ze sta comisionà da’l Stato
Inte ‘sto parìodo cuà, co łe nove reforme e i finansiamenti, inte’l Stato Veneto, A ze stàe ativàe 19 academie agrarie, da Bèrgamo a ła Dalmasia. ‘Ste chi łe jera academie che za łe ezistéa ma che łe se ga dedegà drio man majormente a i studi agronòmeghi. Łe jera (in órdene alfabètego) l’Academia de
ACADEMIE AGRARIE- Nte i ùltemi 30 ani de vita, ła Repùblega Veneta ła ze ndà restaurar cuel che revardava el setor agrìgoło, parsepindo cuełe che łe jera łe dificoltà grave de mancansa de dezviłupo. Łe Academie, in orìjine, łe jera pì che altro de caràtere łeteràrio e asà inpermeàbiłe a łe idèe nove de’l sècoło,
FONTANA DE ŁE TETE – Ła ze na antiga fontana de prìa situada a Trevizo. Ła ze stà scolpìa a l’época de ła Repùblega Veneta, inte l’ano 1559, so órdene de’l podestà Alvise da Ponte, par festejar ła fine de na forte arsura che ła gavéa colpìo ła Marca Trevizana. Fin a’l 1797, in onor
