PAŁIO DE FELTRE – El “Pałio” el ze sì na manifestasion stòrega, ma vanti de tuto el gera el drapo de’l vinsidor, tuto decorà e grandamente anbìo da i partesipadori, e ciamà sinpategamente anca “la stratha” (ła strasa). Istituìo ła prima volta inte’l 1388 come festejamento par ła fine de ła Sinjorìa de i da
TORCIO – A se dà arcuante sorte de torcio. El primo el ze stà el torcio vinario, màchina fondamentałe pa’l dezvełupo de ła vinifegasion. Inte i sècołi, A se ga reałizà modełi vari, ma tuti co ła medèzema finałità: far presion, par tràmite de na vida sensa fine che ła struca zó na piana. Stesa
FESTEJAMENTI DE CARNEVAŁE – ’Sta festa, seben che ła ze łigada a’l parìodo de ła Cuarézema, ła ga orìzene antighe. Za i Romani i dizéa che “semel in anno licet insanire” (“na volta inte l’ano, A se pol dar de mato”), ma el Carnevałe come che ło conosemo nialtri el vien propio da’l łatin “Carnem
PANTAŁON – Màscara venesiana par definision, el conparise a Venezia verso ła metà de’l Sincuesento, ciapando ła forma de’l tìpego mercante vecio, avaro e łusuriozo. El nome el vien da ła łetura veneta de’l nome de’l santo “San Pantałeon”, par evanesensa fonètega de ła L (che defati A scrivemo modernamente “Ł”). Ła só orìzine comediałe
EL REDOTO – Soło par Carnevałe, rento pìcołe stanse o caze pùbleghe o privàe, ciamàe “Cazini” o “Redoti” ła Serenìsima ła parmetéa el zogo de azardo. El pì conosùo, el Redoto pùblego de Pałaso Dàndoło, el ze stà verto inte’l 1638 visin San Moizè; e el gavéa come cliente fiso el Cazanova. Serti Redoti, i
MÀSCARA – Da’l zermànego “maska”, fantazma o spetro, venetizà in màscara. Una de łe màscare pì conosùe e propiamente veneta ła ze ła Bàuta, fata inte łe presioze boteghe de mascareri. Venjesta fora tra el Cuatrosento e el Sincuesento, ła se doparava tuto l’ano, mìa soło soto carnevałe. Ła Bàuta ła zera un mascaramento conpleto
ŁA PRIMA UNIVARSITÀ VENETA… e no ła ze mìa Padoa – Inte l’ano 1204 A jera stà fondà l’Univarsità de Visensa, ativa par pochi ani fin a’l 1209, e che donca ła pol èsar considarà el primo Studio univarsitario de ła Storia Veneta. Un documento de’l 1205 el atesta ła donasion de ła cieza de
ROZALBA CARIERA – (Venesia, 1675 – Venesia, 1757) ła ze stà na pitora e retratista veneta. Ła ga scumisià el só parcorso artìstego piturando łe tabachiere (scatołete pa’l tabaco) co łe tìpeghe fegure de łe femenete. Ła ze stà ła prima artista a far miniadure pituràe so l’avorio co’l trato zgajo e łezero caratarìstego de
PIANETA VÈNERE, CRATERE PISCOPIA – Inte’l segondo pianeta de’l Sistema Sołare A se cata un cratere de 26 km de diàmetro dedegà a ła dotora veneta Ełena Łucresia Corner Piscopia (Venesia, 1646 – Padoa, 1684), che ła ze recordà par èsar ła prima dona łaureà a’l mondo, par de pì inte na univarsità veneta. A
ŁÀUREA – Inisialmente, el nome el jera un ajetivo: “corona laurea” in łatin, ła sarìa ła corona fata de rameti intorcołài de łoraro (Laurus nobilis). Dopo, da “corona laurea”, A se ze pasadi a dir soło “laurea”, in veneto “łàurea”, par indegar tuta ła serimonia e el tìtoło, anca se oltre a ła corona a
