El Tejo, àlbaro sacro a i Veneti e a ła Dea Reitia, sìnboło de zustisia e de autonomìa da i poteri sentrałi, ma mìa solche cuesto, sacro anca par łe popołasion che łe condivide na antiga orìjine comun co chel pòpoło, cofà łe zermàneghe, slovene e istriane (‘ste cuà łe ga uncora speso un Tejo
Philip Miller (Chelsea, 1691 – Chelsea, 18 disenbre 1771) el ze stà un botànego scoseze. Da’l 1721 fin che no’l ze morto, el ze stà cao de i zardenieri de’l zardin botànego de Chelsea, uno de i tezori pì richi de piante rare e ezòteghe in Europa, cołesionando par tuta ła só vita canpioni da tuto el mondo de spese varie che
Ła ze na pianta tìpega europèa, da nialtri A ła se cata inte ła fasa che ła va da’l Castanjaro a’l Fagaro donca so na fasa cołinare pì fresca co prediłesion par ła mezonbra, no ła ze tanto frecuente inte i boschi. In pianura el Tejo no el se cata inte’l só anbiente naturałe, i
Tilia cordata Mill. Fameja Malvaceae. In Veneto “tejo” o anche “tijo” (“tiglio” in itałian). Pianta a foja che casca, asà łonzeva (ła pol vivar anca pì de 250 ani) e che tanto ła riva alta (anca 25 metri) cuanto che ła ga na raiza rezistente e fisa soto tera. El nome de’l zènare Tilia el
So’l Canal de Łeme el mar el ga na profondità de 20-30 metri e ła partegołarità de ‘sto canałe ła ze che inte łe do sponde, par via de na espozision difarente a’l sołe, A ghe ze tipi difarenti de piante: so cueła a nord verso de Orsera A ghe ze zinestre, éłezi e łentisci,
El canale de Łeme, el ze el fiordo pì grando de l’Adriàtego. El se cata inte ła parte sentro meridionałe de l’Istria e presizamente tra Orsera e Rovinjo. El ze łongo scuazi 13 km e łargo 600 metri e el ze in realtà ła parte somersa de na vałe càrsega co łe coste in parte
ŁA PIANTA – ła fiorise in apriłe-majo. El produze dełe infioresense mascołine (microsporòfiłi) de cołor załeto ciaro, e dełe infioresense femenine (macrosporòfiłi) de cołor roso che daspò łe deventarà penje e, difarente a l’abeso, łe cascarà zó intiere. Un péso el va in frutifegasion daspò 20-50 ani. A ze costumansa picar rame de Péso in
CARL VON LINNÉ – (Råshult, 23 majo 1707 – Uppsala, 10 zenaro 1778, Carlo Linneo inte i testi itałiani) el ze sta un mèdego, botànego e naturałista Svedeze. El ze el pare de ła clasifegasion sientìfega de i èsari viventi. Inte ła nomenclatura binomia de’l Péso, A caten a ła fin de’l nome sientìfego Picea
EL PÉSO – el ze na conìfara asà frecuente nte łe nostre montanje e in tuto l’arco alpin. Un destermìnio de ètari dedegà a ła selvicoltura el ze in Rusia. Łe condision otimałe el łe ga tra i 1200 e i 1800 metri de altitùdene. Ła gran prezensa nte łe nostre montanje ła ze dovùa
PICEA ABIES (L) H.Karst..– Fameja Pinaceae. El vien falsamente ciamà “Abete Roso” drio el corespondente in itałian, o pezo ancora Pino, in realtà el nome comun pì coreto el ze propio cueło veneto: Péso (o anca “péth”, inte’l bełumat, par ezenpio), fazendo łu parte de’l zènare Picea. A dirla justa in itałian el ghe ze
