Venetoraptor, el rètiłe preistòrego descoverto in Braziłe

Inte’l sud de’l Braziłe, ano 2022, i ze stà catài i resti fòsiłi de un rètiłe antigo de ła fameja de i łazarpetidi (lagerpetidae) che fin deso no’l jera mai stà conosesto. ‘Sta spesie nova ła ze stà batizà Venetoraptor gassenae (Müller).

Ła nomenasion sientìfega de zènare ła conbina ła paroła raptor – che ła senjìfega “sachejador” (in łatin) in refarimento a’l só bèco da rapaze e a le só man co łe zgrafe – insenbre co ła paroła “Veneto” che ła fa referensa a Vale Vêneto, na sitadina de’l munisipio de São João do Polêsine, stado de’l Rio Grande do Sul, in Braziłe. El nome sientìfego el va anca a onorar Valserina Maria Bulegon Gassen, una de łe prinsipałe responsabiłe de ła fondasion de ła CAPPA/UFSM (Universidade Federal de Santa Maria) in Braziłe e, propio un resercador de ła UFSM, a dir Rodrigo Temp Müller, el ze stà el descovridor de’l fòsiłe e l’autor prinsipałe de’l łaoro sientìfego.

El Venetoraptor el ze stà un rètiłe de 230 miłioni de ani indrìo, inparentà co i pterosàuri e i dinosàuri ma mìa ansestor de ‘sto grupo. I primi fòsiłi de łazarpetidi i ze stà rancurài a Talampaya (La Rioja), in Arzentina, inte i ani ’60. Oncó A conosemo bel che nove spesie de łazarpetidi in tuto el mondo co ezenplari catài inte i USA, Braziłe, Arzentina, Madagascar e Scosia. Ła descoverta de ‘sta fameja ła ze ndà a saldar łe discusion che ghe jera sora ła pozision che ‘sto grupo de rètiłi el gaveva rento ła storia evołudiva de i arcosàuri. Łe anàłize conparadive de i só resti fòsiłi łe ga demostrà na arentesa mazor co i pterosàuri (i rètiłi voładori de’ l mezozòego) tamentre prima i łazarpetidi i jera considarài ciapài rento a’l grupo de i dinosauromorfi. A difarensa de i pterosàuri, parò, ‘sta fameja no l’era provedesta de ałe. Donca ’sto rètiłe picenin estinto el va a mostrar che i dinosàuri e i pterosàuri i se ga evolvesto da ansestori de i órdeni de i arcosàuri dezà distinti tra de łori prima de’l scumisio de ł’època triàsega.

El Venetoraptor descoverto in partigołare el se mostra cofà un ezenplare asè stranio: in ponta de’l muzo el gavéa un beco cofà cueło de łe àgołe de’l dì de oncó e łe sate davanti łe gavéa zgrafe prominente che łu el gavarìa podesto doparar pa’ ranpegarse su i àrbołi. El mezuréa pì de 1 metro de łonghesa, co na altesa de 30 sentìmetri a ła ciópa. El gaveva anca na coa łonga e el podarìa gaver pezà intra i 4 e i 8 chiłi. Łe caratarìsteghe de’l Venetoraptor łe va a indegar che’l jera un animałe asè spesiałizà inte’l só coato ecołòzego: łe zgrafe łe podarìa averghe servìo pa’ far łota co łe prede, o par ranpegarse, e el só beco, oltra che par l’ałimentasion, el podarìa ver fato funsion de òrgano de ezibision sesual, de vocałizasion e de regołasion de ła tenperadura.

Paolo Tonello