Vardando ła storia de ła łetaradura veneta A ze intaresante notar ła rica produsion de età medievałe, che oltra che pa’ ła cuantità de òpare conservàe ła se distingue anca pa’ ła varietà de i zènari tratài.
Ła temàtega rełijoza ła ze ła pì prezente, co 2 poemi de considarévołe estesion: ła Lamentatio Beate Virginis Marie e ła Legenda de Santo Stadi. El primo el conta ła Pasion co i oci de Marìa che ła vede e che ła vive ła morte de’l Fioło, el segondo el ga cofà protagonista San Eustachio, santo caro asà a ła clase marcantiłe. A no se połe no recordar mìa i do poemeti didascàłeghi de Jacometo da Verona, el De Babilonia civitate infernali e’l De Jerusalem celesti, łe descrision de l’inferno e de’l paradizo reciapàe a modeło anca da Dante par ła só Comedìa. A ze stà catà anca tradusion de łe Sacre Scriture: de i Vanzełi, de na parte de l’Antigo Testamento e in pì de un framento de un Vanzeło apòcrifo.
El zènare storiogràfego l’è raprezentà da varie crònache, cofà cueła de Daniełe Chinaso, Zorzi Dolfin, Nicołò Bàrbaro, cueła dita de Enrigo Dàndoło, ła Cronica deli imperadori, in pì i Diari de Marin Sanudo.
Sior l’è anca el zènare didascàłego co tratasion so ła matemàtega (ła Aritmètega de Trevizo o L’arte dell’Abbacho), ła medezina (El Libro agregà de Serapiom e’l Łibro de conservar sanitate), ła navegasion in tuti i só aspeti (el manuałe dito Algune raxion per marineri che’l trata anca de tècneghe de guera in mar), l’arte de ła scherma (el Flos Duellatorum) l’arte de’l bon governar (el De Regimine Rectoris de Paołin Minorita).
A ghe ze po’ romanzi in proza cofà el Tristan Veneto, che’l conta de’l famozo cavałier de ła Toła Rotonda, o el volgarizamento da’l łatin de’l Romanzo de Àtiła, ndove che A se conta de ła fondasion de Venesia a’l tenpo de’l terìbiłe Àtiła.
A no manca łe crònache de viajo, co na tradusion de’l Miłion de Marco Poło, łe Navegasion Atlànteghe de l’esplorador Alvize Cadamosto che’l ga descoverto łe ìzołe de Cao Verde o uncora ła narasion de i viaji favołozi de San Brendan.
Da no dezmentegar njanca łe tradusion de autori antighi, cofà cuełe de ła Ars Amandi e de i Remedia Amoris de Ovidio, opur de łe fàvołe de Ezopo.
‘Sta richesa de zènari e temàteghe tratàe ła ne testimonia el fervor culturałe de l’area veneta inte l’età medievałe e l’inportansa de’l dòparo de’l veneto cofà łengua łetararia.
Tomazo da Mòdena, “Siclo de i domenegani iłustri”, 1352, afresco, Semenaro Vescoviłe, Trevizo.
L’imàzine de prezentasion de ‘sto artìgoło ła ze stà ciapà da’l sito www.diocesitv.it
